Intervjuo: la evoluo de Esperanto de hieraŭ al hodiaŭ

Dua parto de la intervjuo kun Dr. H. Paskal Maŭamad, PhD en Lingvistiko, kiu diras al ni pri la evoluo de Esperanto.

Estas tie ajnaj diferencoj inter la hieraŭa Esperanto kaj nowant estas ?

Dr. Maŭamad :  Kompreneble, ĝi estas la konvena de ajna lingvo kiu iĝas viva. Antaŭ A&E, Esperanto ne estas parolata kaj kulture specifa lingvo. Ĝi estis artefarita kaj artefarita lingvo. Ĝi estis sekve lernis kaj praktikis, mi dirus, en laŭvorta maniero, tio estas, per la respekto de ĉiuj la reguloj origine koncipita fare de ĝia inventinto. Ĝi estis plejparte parolita en la sama maniero kiel ĝi estis skribita. Tie estis pluraj provoj plibonigi la lingvon, sed ili ĉiuj malsukcesis, ĉar en la fino, provanta plibonigi mortinta lingvo, ĝi havas tre malmulte da intereso.

Post kiam A&E, kiam Esperanto iĝis la lingvo de Esperenta, ĝi devis fari kiel ĉiuj aliaj modernaj lingvoj. Ĝi havas devis evolui, adaptante al dekoj de miloj da homoj de malsamaj originoj, kiuj praktikis Esperanton ĉiutage por vivi kaj postvivi. Do, Esperanto evoluis empirie, mi dirus.

Vi volas diri ke Esperanto havas adaptita al la maniero homoj parolas ?

Dr. Maŭamad :  Ĝuste ! Kiam vi havas grupon de dek mil homoj, kiuj parolas Esperanton ĉiun tagon, kaj ekstere de la dek mil homoj, 990 homoj ignori gramatika regulo kiu ne venas nature al ili, aŭ tiuj, 9990 homoj multfoje uzo de vorto aŭ esprimo kiu ne venas el Esperanto, tiam tiu gramatika regulo malaperas kaj/aŭ ke la Vorto iĝas parto de la lingvo. Kaj ĝi ne estas la 10 puristoj, kiuj daŭre parolas Esperanton kiel ĝi estis kreita, ke ŝanĝos ion.

Meti ĝin alia maniero, esperanto estas civitanoj, plejparte enmigrintoj, sukcese plenumita la Esperanto-reformo en nur kelkaj jaroj, kie la pre-A&E reformistoj malsukcesis dum pluraj jarcentoj.

Ĉu ĝi estas bona aŭ malbona afero por Esperanto ?

Dr. Maŭamad :  Tio dependas de kiu vi demandas ! [ridoj] la Konservativuloj volas diri al vi ke ĉi tio estas herezo, ĉar ni detruis la originala lingvo. La progressives de kiu mi estas membro diros al vi, ke, unue, nenio povas esti farita pri ĝi, due, ĝi estis simpligita gramatiko kaj sintakso en multaj vojoj, kaj trie, ĝi pruvas, ke Esperanto fariĝis viva lingvo ! Kaj nur por tio, ĝi estas valora oferanta ĉiuj esperanto estas gramatikaj reguloj! [ridoj]

Mi havas demandon pri esperanto-kulturo, sed antaŭ tio, vi povas memorigi al niaj legantoj kiel Esperanto iĝis la nacia lingvo de Esperenta ?

Dr. Maŭamad : Jes, ĝi estas interesa demando, ĉar se vi rigardas pli proksime la esperenta rakonto, vi rimarkas, ke ĝi estas preskaŭ koincido, bato de la sorto ! Dum la longa periodo de socia agitado kaj konflikto en post-A&E-Eŭropo, Esperanto havis preskaŭ malaperis. Estis eble kelkaj mil homoj forlasis por praktiki ĝin. Ekstere, tie estis tre mallonga tempo, antaŭ kelkaj jaroj fakte, dum kiu Jainus kaj liaj apostoloj serĉis la vojo komuniki simple en sekura maniero. Kiel ĝi rezultis, ke la Apostolo H. Tomas estis esperantisto, ili nature uzis Esperanton.

Ĝi jam estis ĉe la bazo iom hibrida formo de la lingvo. La ideo ne estis uzi ĝin kiel lingvo en ĝia propra rajto, sed kiel rimedo de komunikado. Multe pli poste, kiam konstruanta Esperenta, iliaj fondintoj demandis al sin la demandon de la nacia lingvo, kaj Esperanto nature trudis sin sur ilin, ĉar por ili ĝi estis la lingvo de Espero kaj libereco. Post kiam ĉiuj, ili povus elekti alian..

Kian rolon faris esperenta la kulturo kaj historio ludas en la Esperanto-lingvo ?

Dr. Maŭamad : Jes ja, estas bone, ke vi demandu min ĉi tiu demando, ĉar ni ne devas forgesi, ke la Esperanto parolata al esperenta estis konstruita sur la Esperanto-kulturo kiu evoluigita. Nia lingvo estas do profunde markita per pluraj aferoj : ĝia historio, La filozofio de la Nova Kristianismo kaj la Koro, ĝia ekonomio, la ondoj de enmigrintoj kiuj sekvis unu la alian, kaj fine per la nova populara kulturo portata de la junaj homoj, kiuj naskiĝis en esperenta kaj kiu parolis ĉi tiun lingvon ekde ilia naskiĝo.

Ĉiu tio signifas ke nia Esperanto enhavas vortprovizon kaj idiomaj esprimoj specifaj por la esperenta kulturo. Ĝi estas ne pli longa nur dua lingvo aŭ alternativo, ĝi estas la nacia lingvo de evoluinta kaj ekonomie potenca ŝtato. Mi ankaŭ pensas, ke la Esperanto-parolantoj ne plu havas la ambicion fari Esperanto perfekta kaj universala lingvo. Ĝi estas nur ilia nacia lingvo, kiujn ili amas kaj parolas..

Koran dankon por via tempo, Dr. Maŭamad.

Dr. Maŭamad : Mi estas la unu kiu dankon al vi, Sinjorino Ĉasma, por doni al mi ĉi tiun intervjuon. Mi prenas ĉi tiun ŝancon informi vin de la eldono de mia nova libro « La Evoluo de Esperanto, de hieraŭ hodiaŭ », havebla ekde hieraŭ en ĉiuj bibliotekoj kaj librovendejoj.